कुनै समय भारत तथा वरपरका देशहरु र कम्बोडियाजस्ता टाढाका देशहरुमा पनि पाशुपत मतको व्यापक प्रचार थियो । पशुपति पाशुपत दर्शन अनुयायीहरुका प्रधान देवता थिए र आफ्ना इष्टदेवको दर्शन गर्न विभिन्न ठाउँबाट श्रद्धालुहरु र ठूलाठूला साधकहरु समेत नेपाल आउने गर्थे । यसरी धेरै अघिदेखि नै पशुपति र पाशुपत क्षेत्रको प्रसिद्धि अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा फैलिएको थियो । यो क्षेत्र नेपाल र नेपालीको चिनारीको सशक्त माध्यम बनेको थियो । वर्तमानमा पनि विश्व सम्पदा सूचीमा समाविष्ट रहेको यस क्षेत्रको महत्ता र प्रसिद्धिले विश्वभरिका सबै श्रद्धालु, इतिहास र संस्कृतिका अध्येताहरुलाई आकर्षण प्रदान गरिरहेको छ । अतः यस क्षेत्रको संरक्षण र विकास गरी पारस्परिक सद्भाव र विश्वबन्धुत्वको प्रतीककारुपमा  अझै सशक्त ढङ्गले विश्वभर परिचित गराउनेतर्फ लाग्नु नेपाली मात्रको दायित्व बनेको छ  ।

आफ्ना अनेकौं विशेषताहरुले सम्पूर्ण हिन्दूजगतलाई स्वधर्मनिष्ठा, पारस्परिक सद्भावना, आत्मीयता र विश्ववन्धुत्वको प्रेरणा प्रदान गर्दै दिव्यताको प्रतीकका रुपमा अवस्थित पावन पशुपति क्षेत्रलाई यसको प्रतिष्ठा एवं गरिमा अनुरुप सुव्यवस्थित र विकसित पार्ने उद्देश्यले वि.सं. २०४४ सालमा एक अविच्छिन्न उत्तराधिकारवाला स्वायत्त संस्थाका रुपमा पशुपति क्षेत्र विकास कोष स्थापना भई आफ्नो कर्तव्यपथमा क्रियाशील रहेको छ ।

विश्वका विभिन्न भागबाट असीम श्रद्धा बोकी श्रीपशुपतिनाथको दर्शन गर्न आउने भक्तजनहरुलाई स्थान, दर्शन, पूजन र परिक्रमा आदिको सु–अवसर उपलब्ध गराउने कार्यमा लागिपर्नुका साथै पशुपति क्षेत्रको धार्मिक, साँस्कृतिक एवं ऐतिहासिक सम्पदाको संरक्षण गरी प्राकृतिक सौन्दर्य तथा वातावरणमा समेत सन्तुलन कायम राखेर यस क्षेत्रलाई सुव्यवस्थित, स्वच्छ र सुन्दर पार्न कोष प्रयत्नरत छ ।

पशुपति क्षेत्र बिकास कोषका उद्वेश्यहरु 

• आराध्यदेव भगवान पशुपतिनाथको मन्दिर परिसर, नित्यपूजा, तथा भक्तजनहरुको व्यबस्थापन गर्ने ।

• पशुपतिनाथ गुठीसँग सम्बद्व जग्गाहरु तथा अमालकोट कचहरीसँग सम्बद्व जग्गा प्रशासन सञ्चालन गर्ने ।

• पशुपतिनाथ मन्दिर तथा गुठी जग्गाको आय व्यवस्थापन गर्ने ।

• पशुपति क्षेत्रमा पालिएका मृग, नन्दी, परेवा, बाँदर तथा अन्य जनावरहरुको स्वास्थ्य तथा भोजनको उचित व्यवस्थापन गर्ने ।

• पशुपतिनाथ मन्दिरमा महाशिवरात्री पर्व, बालाचतुर्दशी पर्व, अक्षय तृतीया पर्व, हरितालिका तिज पर्व तथा अन्य विशेष पर्वहरु सञ्चालन व्यबस्थापन गर्ने ।

• पशुपति क्षेत्र वरिपरी सञ्चालन हुने बिभिन्न जात्रापर्वहरु सञ्चालन व्यवस्थापन गर्ने

• पशुपति क्षेत्रलाई अन्तर्राष्ट्रिय एवं राष्ट्रिय क्षेत्रमा प्रचार प्रसार गरी आन्तरिक तथा वाह्य आध्यात्मिक पर्यटन प्रबर्द्धन गराउने ।

• पशुपति क्षेत्रको सुरक्षा व्यवस्थापनको संयोजन गर्ने ।

• पशुपतिनाथको महात्म्य एवं शैव सम्प्रदायको अध्ययन, अनुसन्धानसहित वैदिक एवं तान्त्रिक पूजाविधिहरुको लेखन प्रकाशन एवं प्रसारण गर्ने ।

 

पशुपति क्षेत्र बिकास कोषका मुख्य आयश्रोतहरु

• पशुपति क्षेत्रमा पर्यटन शुल्क

• अक्षयकोष व्याज आम्दानी

• कुतवाली

• सेवा शुल्क

• भेटीघाटी तथा चन्दा

• पसलकवहरुबाट उठ्ने बहाल

• जग्गाको भोगाधिकारबाट प्राप्त आम्दानी

• विशेषपूजाबाट हुने आम्दानी

• धर्मशालाबाट हुने आम्दानी

• पार्किङ शुल्कबाट हुने आम्दानी

• पूजापाठ को निम्ति उपलब्ध गराएको भेटीघाटी र दानदक्षिणा

• किरियापुत्री सेवा, शवदाहन सेवा, शवदाहन सामानको शुल्क आदि

 

पशुपति क्षेत्र विकास कोषका क्रियाकलापहरु

• महाशिवरात्री पर्व व्यवस्थापन

• बालाचतुर्दशी पर्व व्यवस्थापन

• बोलबम पर्व व्यवस्थापन

• साउने सोमबार पर्व व्यवस्थापन

• हरितालिका तीज पर्व व्यवस्थापन

• स्थानीय जात्रा पर्वहरुको ब्यबस्थापन

• घाट व्यवस्थापन

• शवदाह व्यवस्थापन

• मृगस्थली व्यवस्थापन

• साधुसन्त स्वागत तथा बासस्थान व्यवस्थापन

• पशुपति वाग्मती गंगा आरती व्यवस्थापन

• गुह्येश्वरी मन्दिर व्यवस्थाप

पशुपति क्षेत्र विकास कोषका खर्चका अवस्थाहरु

• कोष कार्यालय सञ्चालन

• कर्मचारी तलब व्यवस्थापन

• भट्ट पुजारी तथा भण्डारीहरुको मासिक तलब भत्ता व्यवस्थापन

• पालेपहरा तथा बाजा बजाउनेहरूको तलब भत्ता व्यवस्थापन

• परेवा, बाँदर मृगहरूको खाना वास व्यवस्थापन

• विकास निर्माण

• पर्व तथा जात्रा व्यवस्थापन

• विशेष पूजा खर्च

• नित्यपूजा खर्च

• ब्राह्मणहरूको दक्षिणा खर्च

• वेदविद्याश्रम संचालन, अनुदान

• जग्गा संरक्षण व्यवस्थापन

• प्रचार प्रसार

• वाग्मती सफाई

• मन्दिर सरसफाई तथा रङरोगन

• घाट / विद्युतीय शवदाह गृह सञ्चालन

• राष्ट्रिय एवं अन्तराष्ट्रिय सम्मेलन सहभागीता तथ आयोजना

• गौशाला सञ्चालन

• धर्मशाला सञ्चालन

• गुह्येश्वरी मन्दिर व्यवस्थापन

• किराँतेश्वर संगीताश्रम तथा मन्दिर सञ्चालन